Αυτήν την περίοδο βρισκόμαστε στην έναρξη του σχηματισμού ανθοφόρων στρωμάτων στα ελαιόδεντρα. Στις περιοχές με θερμότερο κλίμα έχει ήδη ξεκινήσει η ανθοφορία από τις αρχές Απριλίου ενώ στις ψυχρότερες αναμένεται από τον επόμενο μήνα.
Σε αυτή την φάση του βιολογικού κύκλου του δέντρου είναι θεμιτό να ασχοληθούμε με τις καλλιεργητικές πρακτικές που θα ακολουθήσουμε για την αντιμετώπιση των εχθρών της ελιάς, ώστε να εξασφαλίσουμε το “δέσιμο” του καρπού και την καλή περίοδο αύξησης του καρπού, με απώτερο σκοπό την υψηλή απόδοση του κατά την συγκομιδή.
Οι κυριότερες ασθένειες που έχουμε να αντιμετωπίσουμε αυτήν την περίοδο είναι η Καπνιά, ο Πυρηνοτρήτης, η Βαμβακάδα και το Βερτισίλλιο.
ΚΑΠΝΙΑ
Το παθογόνο Capnodium oleae Arn. Class: DOTHIDEOMYCETES γνωστό και ως Καπνιά, δεν χρήζει άμεση αντιμετώπιση, εφόσον έχουν παρθεί τα κατάλληλα καλλιεργητικά μέτρα που ευνοούν τον καλό αερισμό και φωτισμό της κόμης (κλάδεμα). Η αντιμετώπιση κοκκοειδών εντόμων αρκεί για την αντιμετώπιση της .
Αν όμως παρατηρηθεί μόλυνση, θα πρέπει να αφαιρούνται και να καταστρέφονται το προσβεβλημένα στελέχη του δέντρου.
ΠΥΡΗΝΟΤΡΗΤΗΣ
Ο Πυρηνοτρήτης έχει τρεις γενεές τον χρόνο. Η πρώτη, που ονομάζεται ανθόβια γενεά, είναι αυτήν την περίοδο, όπου το έντομο γεννά τα αυγά του στα κλειστά άνθη, όταν αυτά βρίσκονται στο στάδιο διαχωρισμού του μούρου και στο κρόκιασμα (αρχή άνθησης). Οι προνύμφες τρώνε τα όργανα του άνθους, με αποτέλεσμα τα άνθη να ξεραίνονται και να παραμένουν στην ανθοταξία ενωμένα με νημάτια.
Συνιστάται η παρακολούθηση του πληθυσμού του εντόμου με φερομονικές παγίδες και με δειγματοληψίες φυτικών οργάνων. Οι ελαιώνες με πλούσια ή ικανοποιητική ανθοφορία δεν έχουν ανάγκη προστασίας καθώς πολλά είδη ωφέλιμων εντόμων μειώνουν σημαντικά τους πληθυσμούς της ανθόβιας γενεάς του πυρηνοτρήτη.
Παρόλα αυτά αν παρατηρηθεί αύξηση των συλλήψεων των αρσενικών στις παγίδες ή διαπίστωση μαύρης κεφαλής στα αυγά ή διαπίστωση προνυμφών 1ου σταδίου, συνιστάται καταπολέμηση της ανθόβιας γενεάς στην έναρξη της άνθησης (να έχουν ανοίξει 5-25% των ανθέων) σε ελαιώνες με μειωμένη ανθοφορία (25-30% της κανονικής) με χρήση σκευασμάτων του βάκιλλου της Θουριγγίας, η εφαρµογή του οποίου δεν βλάπτει τα ωφέλιµα έντοµα που δραστηριοποιούνται αυτή την εποχή.
ΒΑΜΒΑΚΑΔΑ
Η Euphyllura olivine, Psyllidae γνωστή και ως Βαμβακάδα, προσβάλλει τη νέα βλάστηση καλύπτοντας με λευκό βαμβακωδες έκκριμα φύλλα και ανθοταξίες. Οι ζημιές που προκαλεί το έντομο δεν είναι σημαντικές και όταν επικρατήσουν ξηροθερμικές συνθήκες παρατηρείται μείωση του πληθυσμού.
Εάν όμως αναπτυχθούν μεγάλοι πληθυσμοί του εντόμου, ειδικά κατά την άνοιξη που προσβάλλει τις ανθοταξίες, παρατηρείται πτώση των ανθέων (ανθόρροια) με φυσικό επακόλουθο την μείωση των καρπών.
Για την έγκυρη αντιμετώπιση της και τον έλεγχο/μείωση του πληθυσμού συστήνεται χημική αντιμετώπιση με εγκεκριμένα φυτοπροστατευτικά χαμηλής τοξικότητας. Για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, συστήνεται η προσθήκη ειδικού εγκεκριμένου διαβρεκτικού στο εντομοκτόνο, ώστε το διάλυμα να διαπερνά τα κηρώδη νημάτια και να φτάνει στις νύμφες του εντόμου.
ΒΕΡΤΣΙΛΛΙΟ
Το Verticillium dahliae Klebahn Class:DEUTEROMYCETES (Βερτισίλλιο), είναι η σοβαρότερη μυκητολογική ασθένεια της Ελιάς. Αυτήν την εποχή καθίστανται εμφανέστερα τα πρώτα συμπτώματα από τις ανοιξιάτικες μολύνσεις και εντείνονται στις αρχές του καλοκαιριού.
Για την αντιμετώπιση συνίστανται η εφαρμογή ηλιοαπολύμανσης σε δένδρα όπου η ασθένεια έχει διαπιστωθεί. Η μέθοδος της ηλιοαπολύμανσης περιλαμβάνει:
α) Αυστηρό κλάδεμα των προσβεβλημένων κλάδων του δένδρου
β) Χημική αντιμετώπιση των ζιζανίων κάτω από τα δένδρα με μίγμα προφυτρωτικού – μεταφυτρωτικού ζιανιοκτόνου. Η αντιμετώπιση των ζιζανίων είναι απαραίτητη για να μην σκιάζεται η επιφάνεια του εδάφους.
γ) Πότισμα του εδάφους μέχρι κορεσμού σε βάθος 50 εκ.
δ) Κάλυψη του εδάφους για τουλάχιστον 2 μήνες (μέσα Ιουνίου – μέσα Αυγούστου) με ειδικό διαφανές πλαστικό τουλάχιστον μέχρι την προβολή της κόμης των δένδρων. Η κάλυψη πρέπει να είναι ερμητική, με τοποθέτηση χώματος στην περιφέρειά του πλαστικού και στην ραφή συνένωσης του και με στερέωσή του με εύκαμπτο υλικό (ταινία, λάστιχο) γύρω από τον κορμό του δέντρου.
Η υψηλή θερμοκρασία που επιτυγχάνεται στα πρώτα 30cm του εδάφους μειώνει σημαντικά το ποσοστό του μολύσματος. Μία καλή εφαρμογή ηλιοαπολύμανσης μπορεί να μειώσει το παθογόνο στην ριζόσφαιρα μέχρι και 95% . Ο συνδυασμός υψηλής θερμοκρασίας και υγρασίας μειώνει δραστικά το ποσοστό επιβίωσης του παθογόνου. Είναι σημαντικό να χρησιμοποιηθεί υλικό ειδικά κατασκευασμένο για τον εγκλωβισμό της θερμικής ακτινοβολίας του ηλίου.
ΓΛΟΙΟΣΠΟΡΙΟ και ΚΥΚΛΟΚΟΝΙΟ
Δύο ακόμα εχθροί που πρέπει να προσεχθούν είναι το Γλοιοσπόριο και το Κυκλοκόνιο.
Το Γλοιοσπόριο, ειδικά στις περιοχές της δυτικής Στερεάς, Πελοποννήσου και Ιονίου που ενδημεί, προκαλείται από το παθογόνο Gloeosporium olivarum syn. Colletotrichum clavatum.Το παθογόνο διαχειμάζει στους μουμιοποιημένους καρπούς και μεγάλο πρόβλημα προκαλούν αυτοί που έχουν παραμείνει στο δένδρο. Οι πρωτογενείς μολύνσεις προκαλούνται κατά τη διάρκεια των ανοιξιάτικων βροχοπτώσεων. H ανθοφορία είναι το πιο κρίσιμο στάδιο για την εγκατάσταση και εξάπλωση του μύκητα, καθώς κατά την περίοδο αυτή το δυναμικό ανάπτυξης του εμφανίζει έξαρση. Ο μύκητας αναπτύσσεται σε θερμοκρασίες μεταξύ 12-25 ºC, σε συνδυασμό με σχετικά υψηλή υγρασία.
Τα συμπτώματα του Κυκλοκόνιου είναι το γνωστό ως “μάτι του παγωνιού” στα ελάσματα των φύλλων. Ο μύκητας προσβάλει επίσης τους μίσχους των φύλλων και τους ποδίσκους των καρπών.Σε σοβαρές προσβολές προκαλείται φυλλόπτωση και καρπόπτωση και τα δένδρα οδηγούνται σε καχεξία. Σπανιότερα προσβάλλονται οι καρποί και οι νεαροί κλαδίσκοι. Οι ανοιξιάτικες μολύνσεις είναι βασικής σημασίας καθώς από αυτές προέρχεται το αρχικό μόλυσμα για τις μολύνσεις της περιόδου.
Για την ταυτόχρονη αντιμετώπιση των δύο αυτών ασθενειών συστήνονται ένας με δύο ψεκασμούς με εγκεκριμένα μυκητοκτόνα με προληπτική ή/και θεραπευτική δράση (στη 2η περίπτωση μετά από μολυσματική βροχόπτωση), σύμφωνα με τις οδηγίες της ετικέτας και το αργότερο στο κρόκιασμα ανθέων.
ΟΙ ΕΠΟΜΕΝΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ
Καθώς πλησιάζει η περίοδος του θέρους και συνάμα η περίοδος που γίνεται η αύξηση του καρπού της ελιάς, θα αναφερθούμε για τους κυριότερους εχθρούς των ελαιόδεντρων που συναντάμε πριν το και κατά την διάρκεια του καλοκαιριού. Αυτοί είναι η δεύτερη γενιά του Πυρηνοτρήτη, ο Δάκος, η Μαργαρόνια και ο Ρυγχίτης.
ΠΥΡΗΝΟΤΡΗΤΗΣ
Η δεύτερη γενιά του Πυρηνοτρήτη, που ονομάζεται Καρπόβια γενεά είναι η πιο επικίνδυνη για την ελαιοπαραγωγή καθώς προσβάλει τους καρπούς και μπορεί να προκαλέσει σοβαρή καρπόπτωση. Ξεκινάει από τέλη Μαϊού με τις προνύμφες και συνεχίζεται για ολόκληρο το καλοκαίρι.
Καθώς είναι η κρισιμότερη περίοδος για την προστασία της παραγωγής από τον πυρηνοτρήτη, είναι απαραίτητη η παρακολούθηση είτε με φερομονικές παγίδες είτε με δειγματοληψίες καρπιδίων με σκοπό τον προσδιορισμό του χρόνου επέμβασης.
Ο τρόπος αντιμετώπισης γίνεται με βιολογικό και χημικό τρόπο.
Η βιολογική αντιμετώπιση γίνεται με την προστασία των φυσικών εχθρών του πυρηνοτρήτη. Οι κυριότεροι εχθροί του είναι παρασιτοειδή του γένους Trichogramma (Τριχόγραμμα, γένος μικροσκοπικών σφηκών) και αρπακτικά της οικογένειας Chrysopidae (Χρυσοπίδες), τα οποία καταστρέφουν τα αυγά που έχουν εναποτεθεί στον κάλυκα των καρπιδίων, μειώνοντας τους πληθυσμούς του εντόμου.
Η χημική αντιμετώπιση έχει ως στόχο την θανάτωση των προνυμφών κατά την εκκόλαψη ή λίγο μετά την εκκόλαψη και πριν ακόμη οι νεαρές προνύμφες του εντόμου εισέλθουν στους μικρούς καρπούς. Συστήνεται η εφαρμογή εγκεκριμένων εντομοκτόνων 6-8 ημέρες από την αύξηση των συλλήψεων των αρσενικών ή 10-12 ημέρες από τις πρώτες συλλήψεις των αρσενικών στις φερομονικές παγίδες ή διαπίστωση μαύρης κεφαλής στα αυγά ή διαπίστωση προνυμφών 1ου σταδίου, λαμβάνοντας υπόψη τις Γεωργικές Προειδοποιήσεις και σε συνεργασία με τους ειδικούς συμβούλους.
ΜΑΡΓΑΡΟΝΙΑ
Την περίοδο αυτή οι προνύμφες του εντόμου Μαργαρόνια (Palpita unionalis (Hubner) Lepidoptera: Pyralidae) προσβάλουν εκτός από τα φύλλα και τους καρπούς. Σε φυτώρια, νεαρά δέντρα και σ’ αυτά που έχει γίνει κλάδεμα ανανέωσης, η μαργαρόνια μπορεί να προκαλέσει και κατά την περίοδο αυτή, αξιόλογη ζημιά.
Πρέπει να γίνεται παρακολούθηση των πληθυσμών των εντόμων και όταν παρατηρείται έντονη προσβολή στην τρυφερή βλάστηση και στους καρπούς συνιστάται επέμβαση με εγκεκριμένα εντομοκτόνα, φροντίζοντας να λούζονται και οι λαίμαργοι βλαστοί στη βάση του δέντρου.
Η αντιμετώπιση είναι δύσκολη γιατί οι προνύμφες προστατεύονται μέσα στα τυλιγμένα φύλλα ή στη σάρκα του καρπού και επιπλέον όσο μεγαλώνουν γίνονται πιο ανθεκτικές στα εντομοκτόνα. Για αυτό η αποφυγή προσβολών της νέας βλάστησης και καταστροφής της κόμης των νεαρών δενδρυλλίων μπορεί να αποφευχθεί με την σύλληψη των εντόμων στις παγίδες παρακολούθησης.
ΡΥΓΧΙΤΗΣ
Μελέτες έχουν δείξει ότι ο ρυγχίτης (Rynchites cribripennis Coleoptera : Attelabidae ) μπορεί να προκαλέσει σημαντική ζημιά στην παραγωγή σε περιπτώσεις υψηλών πληθυσμών του στο αρχικό στάδιο ανάπτυξης των καρπών.
Μετά το τέλος της καρπόδεσης τα ενήλικα τρέφονται από τους καρπούς και αργότερα ωοτοκούν σε αυτούς. Οι προνύμφες προσβάλουν μόνο τον πυρήνα των καρπών προκαλώντας πρόωρη καρπόπτωση το φθινόπωρο.
Για την παρακολούθηση του πληθυσμού συστήνεται το τίναγμα των κλαδιών της ελιάς πάνω σε υποδοχείς νωρίς το πρωί από τα τέλη Απριλίου έως το Μάιο, ειδικά σε ελαιώνες που τα προηγούμενα χρόνια είχαν παρατηρηθεί ζημιές από το έντομο.
Σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να γίνεται ένας ψεκασμός με εγκεκριμένο εντομοκτόνο αμέσως μετά την ολοκλήρωση της καρπόδεσης.
ΔΑΚΟΣ
Bactrocera (=Dacus) oleae (Gmelin) DIPTERA: TEPHRITIDAE, ο γνωστός σε όλους τους ελαιοπαραγωγούς Δάκος. Ίσως ο σημαντικότερος εχθρός της ελιάς. Η ζημιά που προκαλεί είναι όχι μόνο ποσοτική (μείωση παραγωγής ) αλλά και ποιοτικής, εξαιτίας κυρίως της αύξησης της οξύτητας, της οξείδωσης και της αλλοίωσης των οργανοληπτικών ιδιοτήτων του ελαιολάδου.
Η κλασικότερη μέθοδος παρακολούθησης, που επιβάλλεται, είναι με παγίδες που αναρτώνται στο εσωτερικό της κόμης του δέντρου. Από τα τέλη Μαΐου και που αρχίζει η πρώτη γενιά πρέπει να τοποθετούνται οι παγίδες. Προτείνεται η τοποθέτηση μία παγίδας ανά δύο με τέσσερα δέντρα και να επιλέγεται η βορεινή πλευρά του δέντρου καθώς αυτή είναι που προτιμάται από το έντομο λόγω των συνθηκών που επικρατούν (μειωμένη ηλιακή ακτινοβολία και υψηλότερη υγρασία σε σχέση με τις άλλες πλευρές).
Για την αντιμετώπιση του αποφεύγεται η χρήση εντομοκτόνων για την προστασία ωφέλιμων εντόμων και ενδείκνυνται καλλιεργητικά μέτρα όπως:
- Αφαίρεση ασυγκόμιστων καρπών, καθώς είναι φυσικό εκτροφείο για τον δάκο
- Να επιδιώκεται κατά το δυνατόν πρώιμη συγκομιδή
- Στους αρδευόμενους ελαιώνες απαιτείται αυξημένη προσοχή καθώς αυξάνεται ο πληθυσμός του δάκου, με ισορροπημένη άρδευση, καλή συντήρηση αρδευτικού δικτύου και όχι διαρροές νερού
- Μαζική παγίδευση. Με αυτή την μέθοδο επιδιώκεται η θανάτωση (μέσω σύλληψης ή προσέλκυσης σε επιφάνεια με εντομοκτόνο) όσο το δυνατόν μεγαλύτερου αριθμού ενήλικων εντόμων, ώστε να μειωθεί ο πληθυσμός του εχθρού σε επίπεδα που δεν προκαλούν οικονομική ζημιά στην καλλιέργεια
Σε κάθε περίπτωση και κατά την διάρκεια όλου του χρόνου προτείνεται η συμβουλευτική υποστήριξη από εξειδικευμένους γεωπόνους και η ενημέρωση των παραγωγών από τους αρμόδιους φορείς του κράτους και του ΥΠΑΑΤ.
